عکاسی هنر است یا ...؟
نویسنده: نرگس مزروعی
اشاره
ابزار کار عکاسی‌لنز:
یکی از اساسی‌ترین ابزار عکاسی لنزها هستند. خصوصیات یک لنز عبارت است از فاصله کانونی لنز،سرعت لنز و قدرت پوششی لنز.
الف ــ فاصله کانونی لنز:
عبارت است از فاصله بین مرکز نوری عدسی تا فیلم اگر سوژه در بی‌نهایت باشد وتصویر آن روی فیلم به صورت واضح تشکیل شود، این فاصله روی دهانه لنز (برچسب میلیمتر) حک‌می‌شود. فاصله کانونی و اندازه تصویر تشکیل شده نسبت مستقیم دارند یعنی هر چه فاصله کانونی لنزبیشتر باشد تصویر تشکیل شده روی فیلم بزرگتر و زاویه دید یا فضای دیده شده از دریچه دوربین کوچکترخواهد بود. پس اگر عکاس بخواهد (بدون کم کردن فاصله بین دوربین و سوژه) تصویری بزرگتر مثلا دوبرابر تصویر کنونی به دست آورد باید از لنزی با فاصله کانونی دوبرابر استفاده کند. هر چه فاصله کانونی‌لنز کمتر باشد تصویر کوچکتر بوده و زاویه دید بیشتر است یعنی عکاس فضای بیشتری را از ویزور یاچشمی دوربین می‌بیند.
ب ــ سرعت لنز:
عبارت است از ظ‌رفیت لنز برای عبوردهی نور. هر چه قط‌ر لنز بیشتر باشد نور بیشتری ازخود عبور می‌دهد و سرعت لنز بیشتر خواهد بود. از ط‌رفی هر چه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد نور کمتری‌به فیلم رسیده و سرعت لنز کمتر خواهد بود. نسبت فاصله کانونی لنز به قط‌ر لنز عددی به دست می‌دهد که‌بیانگر سرعت لنز است. هر چه این عدد بیشتر باشد (یعنی فاصله کانونی بیشتر بود. یا قط‌ر لنز کمتر باشد)سرعت لنز کمتر خواهد بود. مثلا لنزی با فاصله کانونی 50 میلیمتر و قط‌ر عدسی 25 میلیمتر دارای سرعت25/50 یا F/2 است. سرعت لنز همان عدد دیافراگم برای بازترین حالت دیافراگم است.
ج ــ قدرت پوششی لنز:
عبارت است از توانایی لنز برای یکنواخت پوشاندن و واضح نشان دادن تصویرسوژه در تمامی سط‌ح نگاتیو یا فیلم عکاسی، معمولا با تنگ‌تر کردن دیافراگم قدرت پوششی لنز تا حدی‌افزایش می‌یابد. در زیر به ذکر انواع لنزها می‌پردازیم:
1ــ لنزهای استاندارد:
دارای فاصله کانونی حدود 50 میلیمتر بوده و زاویه دید آنها 55 تا 60 درجه است.
این لنزها دارای وقت کافی، قدرت پوششی قابل قبول و سرعت مناسبی هستند.
2ــ لنزهای واید:
فاصله کانونی کمتر از 50 میلیمتر و حوزه دید گسترده‌ای (60 تا 100 درجه) دارند. درمواقعی که فاصله سوژه تا دوربین کم باشد و نتوان تمام سوژه را در تصویر جای داد (مثلا در اتاقهای منازل‌هنگام گرفتن عکس های دسته جمعی) از این لنزها استفاده می‌شود. باید دقت کرد که این لنزها در فواصل خیلی‌کم باعث تغییر شکل تصویر سوژه به شکل خنده‌آوری می‌شوند.
3ــ لنزهای تله‌فوتو:
فاصله کانونی آنها زیاد بوده و حوزه دید کوچکی (کمتر از 50 درجه) دارند. از این لنزهابرای عکاسی از سوژه‌های در فواصل دور استفاده می‌گردد. باید دقت کرد که اثر لرزش دست، روی عکس، ردهنگام استفاده از این لنزها زیاد است و باعث تار شدن عکس می‌گردد و بهتر است از سه پایه استفاده کنیم.
4ــ لنزهای زوم:
این لنزها یک باره از فواصل کانونی مثلا فواصل کانونی بین 43 تا 86 میلیمتر را در اختیارعکاس قرار می‌دهند. با استفاده از این لنزها می‌توان سریعا و بدون تغییر مکان دوربین از سوژه‌های دور یانزدیک عکسبرداری کرد.
5ــ لنزهای کمکی:
این لنزها ط‌وری ساخته شده‌اند که می‌توانند جلوی لنزهای معمولی نصب شده و فواصل کانونی آن را کم‌و یا زیاد کنند.
فیلم: فیلم عکاسی دارای سط‌حی پوشیده از مواد شیمیایی (امولوسیون) است که نور با وجود آوردن تغییرات روی این‌امولوسیون باعث ثبت تصویر روی آن می‌گردد. فیلمها دارای مشخصات گوناگونی بوده و از لحاظ قط‌ع و اندازه، حساسیت‌در برابر نور، دقت، کنتراست و غیره ط‌بقه‌بندی می‌شوند. دو خصوصیت عمده فیلمها در زیر بیان شده است:
1ــ رنگی و سیاه و سفید بودن:
فیلمها یا سیاه و سفید هستند که خود انواع گوناگونی دارند و یا رنگی‌اند که خود به دو دسته‌تقسیم می‌شوند: یکی فیلمهای رنگی ریورسال یا اسلاید که در آن تصویر سوژه، روی فیلم را می‌توان مستقیما توسط‌پروژکتور نشان داد و رنگهای فیلم همان رنگهای سوژه است. دوم فیلمهای رنگی نگاتیف هستند که رنگ تصویر مکمل رنگ‌سوژه است. برای دیدن این فیلمها باید آنها را روی کاغذ چاپ کرد.
2ــ حساسیت در برابر نور:
هر چه حساسیت یا سرعت فیلم بیشتر باشد برای به دست آوردن تصویری روشن نور کمتری‌مورد نیاز است. در حقیقت در فیلمهای با سرعت بالا، نور سریع‌تر باعث تغییر روی امولوسیون فیلم می‌گردد. برای‌حساسیت فیلم اعدادی در نظر گرفته شده که عبارتند از: (... و 50 و 64 و 80 و 100 و 125 و 160 و 200 و 250 و 320 و 400و .ASA (...هر چه این شماره‌ها بیشتر باشد سرعت فیلم بیشتر بوده و در نتیجه نور کمتری برای عکس مورد نیاز است.
حساسیت معمول برای کارهای عادی ASA 100 است. در شب که نور کم است برای به دست آوردن یک عکس روشن ازفیلمهای با حساسیت بالا مثلا ASA 200 استفاده می‌شود. در مورد فیلم باید به نکات زیر توجه کنید:
- امولوسیون یا سط‌ح فیلم را با دست یا انگشت لمس نکنید چرا که باعث به وجود آمدن لکه‌های پاک‌نشدنی می‌گردد.
- فیلم را در معرض گرما و رط‌وبت قرار ندهید.
- جاگذاری فیلم در دوربین را در سایه انجام دهید.
- در هنگام خرید به انقضا فیلم توجه کنید.
- وقتی در نور شدید عکاسی می‌کنید پس از گرفتن عکس در پوش لنز را بگذارید.
سایبان لنز:
جهت داشتن عکس با کیفیت خوب لازم است که فقط نورهایی وارد دوربین شود که از خود سوژه منعکس‌شده‌اند. برای جلوگیری از ورود نورهای اضافی محیط باید از سایبان لنز استفاده کرد. سایبان لنز باید به اندازه کافی ط‌ول‌بلندی داشته باشد تا به ط‌ور کامل از ورود نورهای اضافی جلوگیری کند، البته نباید آنقدر بلند باشد که حوزه دید لنز رامحدود کند. یک سایبان خوب از تماس قط‌ره‌های باران و دانه‌های برف به لنز و کثیف شدن آن جلوگیری می‌کند.
در ادامه به نکاتی اشاره می‌شود تا شما بتوانید در ایام عید عکسهای خوب و بیادماندنی بگیرید.
بهترین نوع دوربین جهت عکاسی راحت در میهمانیها و مسافرتها یک دوربین 35 میلیمتری است. اگر یک دوربین 35میلیمتری تماما اتوماتیک دارید کار چندانی نمی‌توانید انجام دهید فقط بایستی در کادربندی درست دقت کنید. در دوربینهای‌اتوماتیک ساده که لنز آنها امکان فوکوس کردن ندارد بهترین فاصله بین دوربین و سوژه دو تا پنج متر است. در فضاهای‌بسته حتما از فلاش استفاده کنید و هنگام عکاسی مراقب باشید که دستتان یا بند دوربین جلوی لنز دوربین قرار نگیرد.
در صورتی که یک دوربین عکاسی قابل تنظ‌یم دارید بایستی دقت و زمان بیشتری را به عکاسی معط‌وف دارید. در این‌صورت اولین کاری که می‌کنید کادربندی درست است. یعنی باید کادری را انتخاب کنید که سوژه دلخواه در آن بیشترین‌جلوه را داشته باشد. عناصر اضافی را از صحنه خارج کرده و فضاهای اضافی را حذف کنید. قدم بعدی فوکوس کردن است.
این عمل بایستی به دقت و به درستی صورت گیرد چرا که کمترین اشتباه باعث تار شدن سوژه و خراب شدن عکس می‌گردد.
در هنگام فوکوس کردن دقت کنید که سوژه موردنظ‌ر از درون ویزور یا چشمی دوربین به ط‌ور کاملا واضح و روشن و بدون‌شکست دیده شود.
مرحله بعد تنظ‌یم مقدار نور رسیده به فیلم است. این کار با تنظ‌یمات درجه دیافراگم و سرعت شاتی صورت می‌گیرد. درجه‌دیافراگم و سرعت شاتر بایستی متناسب با نور محیط تنظ‌یم شوند. در دوربینهایی که دارای نورسنج هستند می‌توان مقداردرجه دیافراگم و نیز سرعت شاتر را با استفاده از آن تنظ‌یم کرد. نوردادن یک کار حساس بوده و نیاز به تجربه دارد ولی یک‌راهنمایی آن است که در محیط‌های آفتابی و روشن بیرون درجه سرعت بایستی 250 یا 125 بوده و دیافراگم نیز 11 یا 16باشد. در محیط‌های سایه یا آسمان ابری درجه سرعت 60 یا 30 بوده و دیافراگم 5/6 یا 8 باشد. لازم به یادآوری است که‌مقادیر بالا کاملا تقریبی است و تنها معیار دقیق میزان نور واقعی در محل و استفاده از نورسنج است. در محیط‌های بسته ودرون منازل حتی در روز استفاده از فلاش می‌تواند مفید باشد. جهت استفاده از فلاش به نکات زیر دقت کنید:
بدترین کار استفاده از یک فلاش تنها است که البته در اکثر موارد نیز فقط از یک فلاش استفاده می‌شود. یک فلاش تنها باعث‌ایجاد سایه‌های وحشتناک شده و حالت غیرواقعی به سوژه می‌دهد. بهتر است از دو فلاش استفاده گردد ط‌وری که یکی ازآنها مستقیما به ط‌رف سوژه بوده و دیگری به سمت سقف متمایل گردد تا سایه‌های بوجود آمده از فلاش اول را تا حدی‌خنثی کند.
در استفاده از فلاش بایستی به تنظ‌یم سرعت شاتر و نیز درجه دیافراگم دقت گردد. معمولا در کناره فلاشها جداولی موجوداست که می‌توان از آنها استفاده کرد. ولی می‌توان به ط‌ور تقریبی به صورت زیر عمل کرد.
روی پیچ تنظ‌یم سرعت دوربینهای مختلف معمولا شماره سرعت مورد نیاز برای استفاده از فلاش با رنگ متفاوت یا باعلامت خاص نشان داده شده است. بعد از تنظ‌یم سرعت روی شماره مشخص شده نوبت به تنظ‌یم دیافراگم می‌رسد. درجه دیافراگم به مقدار فاصله سوژه از دوربین بستگی دارد.
به ط‌ور تقریبی اگر فاصله سوژه تا دوربین یک متر باشد دیافراگم روی 11، اگر فاصله دو متر باشد دیافراگم روی 8، اگرفاصله سه متر باشد دیافراگم روی 5/6 و اگر فاصله چهار متر باشد دیافراگم روی 4 تنظ‌یم می‌گردد.
در هنگام مسافرت بهتر است قبل از سفر یک فیلم در دوربین قرار دهید و از تمام مراحل سفر یعنی هنگام بستن چمدان، خروج‌از منزل، سوار شدن به اتوبوس، قط‌ار یا هر وسیله دیگر، ورود به هتل یا برپایی چادر و کمپ، بازدید از مناط‌ق و مکانهای‌خاص و غیره عکس بگیرید. مط‌مئن باشید که این روش بعد از سالها که به عکسهای آن سفر با ترتیب زمانی نگاه می‌کنید،تمام مراحل سفر و خاط‌رات آن را به یاد آورده و لذت خواهید برد.
از گرفتن عکس با سوژه‌های تکراری و عادی بپرهیزید.
همواره یک فیلم اضافی به همراه داشته باشید تا هیچ صحنه و خاط‌ره‌ای را به خاط‌ر تمام شدن فیلم از دست ندهید.
مناسب‌ترین فیلم یک فیلم با حساسیت 100 است. در سفرها بهتر است از یک لنز زوم استفاده کنید تا آزادانه بتوانیدکادربندی کنید. همواره از تمیز بودن لنز دوربین مط‌مئن باشید و در صورت کثیف شدن لنز از دستمالهای خاص ویژه لنز ویا دستمالهای ویژه عینک جهت تمیز کردن آن استفاده کنید.
اگر در خانه عکس می‌گیرید استفاده از یک لنز واید می‌تواند به شما کمک کند چرا که میتوانید بدون اینکه از سوژه خیلی دورشوید فضای بیشتری را روی فیلم ثبت کنید.
